September 1997

Sir Georg Solti overleden

Van een groot dirigent, met meer dan 80 lentes, hoopt men dat hij onsterfelijk is en iedere keer dat er weer een opname uitkomt of dat er een grandioze nieuwe operaproduktie onder zijn leiding tot stand komt, lijkt het of die onsterfelijkheid wordt onderstreept. Sir Georg Solti, die op 6 september 1997 in Antibes overleed was zo'n bijna onsterfelijke. Dat kwam misschien ook wel omdat hij dezelfde zeer mannelijke vitaliteit uitstraalde als bijvoorbeeld Casals of Picasso op hoge leeftijd deden.

Een opera, een concert, een orkest, ook een pianobegeleiding blaakte van een gezonde oer-muzikaliteit met verder alle finesses en geraffineerdheid van de door en door gerijpte kunstenaar. Hoge verwachtingen kwamen altijd uit bij hem, en er was geen orkest, solist of zanger, die het geen grote eer vond en een muzikaal hoogtepunt om met hem te werken. Hij straalde plezier, energie en uiterste vakbekwaamheid uit. Het publiek kwam de zaal dan ook in met het gevoel dat er echt iets ging gebeuren op het podium of in de bak van de opera.

Solti was Hongaar van geboorte, een piano-wonderkind, opgevoed in de grote traditie van dat indrukwekkende muziek-instituut, de Frans Liszt Academie in Boedapest, met leraren als Bartok, Kodaly en Dohnanyi. Als pianist maakte hij een stormachtig debuut, maar als dirigent werd hij al jong geëngageerd door de opera van Boedapest. Zijn talent werd ontdekt door Toscanini en in 1937 werd hij diens assistent. Nog voor het uitbreken van de 2e Wereld Oorlog vluchtte hij, o.m. vanwege zijn Joodse afkomst, naar Zwitserland, waar hij als pianist de eerste prijs won op het prestigieuze internationale concours van Genève.

Als vreemdeling mocht hij er niet als dirigent werken, zoals alle Joodse kunstenaars in Zwitserland, die het gelukt waren om de grenzen van dat land nog binnen te komen. Het is eigenlijk daarom zo wrang dat Solti zijn echte kans kreeg na de oorlog in Duitsland, want in 1946 mocht hij in München, weliswaar voor de Amerikaanse bezetter, weer dirigeren en dat was Beethovens Fidelio. Door het enorme succes werd hij muzikaal leider van de Beierse Staats Opera, die hij in 6 jaar weer geheel in de oude vorm deed herstellen.

Salzburg, het festival, werd daarna door hem veroverd en hij is er niet meer weggeweest, ook niet onder de dominante heerschappij van Herbert von Karajan daar. Zijn reputatie en positie waren volkomen onbetwist. Vanaf 1952 bekleedde hij de hoogste muzikale functies bij de Frankfurter Opera en bij the Royal Opera House 'Covent Garden' in Londen. Vanaf 1966 maakte hij de beroemde eerste volledige opname van de Ring des Nibelungen van Wagner met de Wiener Philharmoniker, een project dat 7 jaar duurde. Met het Chicago Symphony Orchestra heeft Sir Georg Solti de sterkste banden gehad. Hij was 22 jaar lang chef-dirigent en zorgde dat het orkest hoog op de wereld-ranglijst terecht kwam.

Het aardige van Solti was dat hij zich voor allerlei projecten inspande. Dat was ook het geval met het Carnegie Hall-project van nog maar enige tijd geleden. Dat project bestond eruit, om uit heel Amerika de beste jonge orkestmusici samen te brengen en die met de beste eerste lessenaar-spelers uit de grote Amerikaanse orkesten een concert te laten verzorgen, als leerproject en investering in het menselijk muzikaal materiaal van de toekomst. Er bestaat een videoband van het project en dat gezien hebbende kan de toeschouwer niet anders dan Solti in het hart sluiten. Met zijn hese stem geeft hij de mooiste aanwijzingen, is bij elke auditie, deelrepetitie en heeft een vriendelijk aaitje over de bol voor vele lieve orkestmeisjes. Wat een leuke man en wat een pedagoog! Het project werd een daverend succes.

In Salzburg mocht ik hem diverse malen horen in Mozarts opera's, met rillingen op de rug van muzikaal genot heb ik daar gezeten. Eén keer, bij een voorstelling van Mozarts Zauberflöte, zat ik vlak bij de bak en ik kon hem heel goed zien en voelde de energie die hij uitstrooide over al die artiesten die op dat moment zo afhankelijk van hem zijn. De regie had op een gegeven moment Papageno naast Solti in de orkestbak gezet: in het felle licht van de toneelspot acteerde Solti lustig mee, met het plezier van een stoute jongen, op zijn tachtigste. Wat heerlijk om zo oud te worden en wat goed dat wij daar zo lang van hebben mogen genieten, ook nu nog met zijn nieuwste opname van Don Giovanni.

Aukelien van Hoytema

|| Omhoog || Andere biografieën ||